بازگشت ثبات به بازار ارز پس از پیروزی ترامپ در انتخابات

در طول ۱.۵ سال اخیر اتفاقاتی در کشور و منطقه خاورمیانه رخ داد که در تاریخ ایران و جهان بی‌سابقه بوده؛ اتفاقاتی که اگر پیش از رخداد آن‌ها در مورد اثرات آن بر بازار ارز سوال می‎‌‌کردیم، بی‌شک با پاسخ شوک ارزی بزرگ و بی‌ثباتی شدید اقتصادی مواجه می شدیم.

بازار ارز علی‌رغم 20 تنش بزرگ سیاسی و تشدید تنش‌های پیرامون کشور از ابتدای سال 1402، ثبات خود را حفظ کرده و در یکسال اخیر کمتر از 35 درصد نوسان داشته است که تقریبا به اندازه تورم است و نشان از تاب‌آوری بالای بازار ارز در مقابل التهابات سیاسی دارد.

تغییر واضح رفتار بازار ارز در مقابل اتفاقات منفی سیاسی از تداوم ثبات خبر می‌دهد. در سال‌های اخیر به واسطه سیاست‌های اجرا شده برای حفظ ثبات ارزی و همچنین با افزایش درآمدهای نفتی، رفتار جامعه در برابر تنش‌های سیاسی تغییر کرده و دیگر همانند گذشته تنش‌های سیاسی اقتصاد کشور را دچار تلاطمات شدید نمی‌کند.

در طول یکسال و نیم اخیر اتفاقاتی در کشور و منطقه خاورمیانه رخ داد که در تاریخ ایران و جهان بی‌سابقه بوده است. اتفاقاتی که اگر پیش از رخداد آن‌ها از کارشناسان اقتصادی در مورد اثرات آن بر بازار ارز سوال می‎‌‌کردیم، بی‌شک با پاسخ شوک ارزی بزرگ و بی‌ثباتی شدید اقتصادی مواجه می‌شدیم. کمتر کسی فکرش را می‌کرد که اقتصاد ایران که در اواخر دهه 90 با کوچکترین اتفاقات سیاسی دچار نوسان شد، با چنین اتفاتی از خود مقاومت نشان دهد.

با اینکه حوادثی مانند شهادت رئیس جمهور، حملات رژیم صهیونیستی و پاسخ‌های مستقیم و متقابل ایران برای اولین بار در تاریخ و انتخاب مجدد ترامپ به عنوان رئیس جمهور آمریکا به طور همزمان در یکسال را جز با عنوان بدترین سناریوی ممکن برای اقتصاد ایران، نمی‌توان نامگذاری کرد اما رفتار اقتصاد ایران نشان داده که با سیاست‌گذاری مناسب حتی با وجود بدترین اتفاقات نیز می‌توان از شوک اقتصادی جلوگیری کرده و ثبات را رقم زد.
 

 تداوم ثبات اقتصادی با افزایش فروش نفت در شرایط تحریمی

ایران در سال‌های گذشته تمرکز خود را بر گسترش روابط با کشورهای دوست و همسایه و حرکت در جهت دور زدن حداکثری تحریم‌ها گذاشته است. شرایط اقتصاد جهانی و دستاوردهای تغییر نگرش از تمرکز صرف بر رفع تحریم‌ها به تمرکز بر استفاده از ظرفیت‌های موجود همزمان با تلاش برای رفع تحریم‌ها، شرایطی را به وجود آورده که افزایش فروش نفت ایران را رقم زده و موجب ایجاد پشتوانه مطمئنی از ذخایر ارزی شده است. بانک مرکزی نیز با تکیه بر همین ذخایر مطمئن ارزی و با اتخاذ سیاست‌های مناسب توانسته بازار ارز را از حوادث سیاسی مصون نگه دارد.

بهروز محبی نجم آبادی؛ عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس در اینباره می‌گوید: در یکسال گذشته فروش نفت کشور در حالی به حدود دو میلیون بشکه در روز رسید که سخت‌ترین فشار‌ها و تحریم‌های غرب علیه کشورمان اعمال می‌شد. در چنین شرایطی آرامش بازار ارز نیز به خوبی حفظ شد.

به گفته وی، با توجه به عضویت ایران در پیمان‌های اقتصادی شانگهای و بریکس و تلاش برای توسعه روابط با همسایگان آینده خوبی را برای افزایش فروش نفت کشورمان و افزایش درآمد‌های نفتی متصور و منتظر روز‌های بهتری برای این بخش هستیم.

 عضویت ایران در بریکس و شانگهای؛ فرصتی برای ثبات پایدار

یکی از مهمترین موانع برای ثبات بازار ارز در اقتصاد ایران اختلال در فروش نفت، مبادلات ارزی و روابط اقتصادی کشور است که ریشه در تحریم‌های سنگین غرب دارد.

ایران در دو سال اخیر توانسته با عضویت در سازمان‌های بین‌المللی از جمله بریکس و شانگهای و انعقاد پیمان پولی دوجانبه و چندجانبه تا حد زیادی اثرات تحریم‌ها را کاهش دهد و در برابر تنش‌های سیاسی مقاومت داشته باشد. تداوم این رویکرد می‌تواند شرایطی را برای ثبات بلندمدت اقتصاد و بازار ارز فراهم کند.

روابط اقتصادی و تجاری ایران با برخی از کشورهای عضو این سازمان‌ها وارد فاز جدیدی شده است. به طور مثال حجم عمده مبادلات ایران با کشورهای روسیه و چین با حذف دلار و با استفاده از پول ملی انجام می‌شود.

در سایه توافق انجام شده با کشور روسیه نیز شبکه کارتی شتاب ایران و میر روسیه اخیرا به یکدیگر متصل شده‌اند و در حال حاضر گردشگران ایرانی در سفر به روسیه می‌توانند با استفاده از موجودی ریالی کارت‌های شتابی خود از خودپردازهای روسیه، روبل دریافت کنند. این اقدام گامی بزرگ در توسعه همکاری‌های اقتصادی دو کشور و ایجاد بستری رسمی در مبادلات ارزی با سایر کشورها است.

فضل‌الله رنجبر، نماینده مردم کرمانشاه در مجلس شورایاسلامی با اشاره به اینکه در یکی دو سال گذشته تحریم‌ها و فشار‌های زیادی را علیه کشورمان از جمله در حوزه نفتی اعمال کردند تا ایران نتواند نفت بفروشد، گفت: اما با توجه به توسعه روابط ایران با کشور‌های همسایه و کشور‌های شرقی و همچنین عضویت در پیمان‌های شانگهای و بریکس شاهد افزایش فروش نفت و افزایش درآمد‌ها در این حوزه بودیم که موجب موفقیت در حفظ ثبات بازار ارز شد.

در تمام 20 تنش سیاسی اتفاق افتاده از ابتدای سال 1402 تاکنون، مشاهده شده که نوسان و تلاطم بازار ارز کوتاه‌مدت و موقتی بوده و در هر تجربه پس از فروکش کردن هیجانات ثبات دوباره به بازار ارز بازگشته است.

در آخرین اتفاق یعنی انتخاب مجدد ترامپ به عنوان رئیس جمهور آمریکا در آبان ماه امسال نیز این اتفاق تکرار شد. بازار ارز که از هفته ها قبل از ترس پیروزی ترامپ با رشد شارپی همراه شده بود با اعلام رسمی نتایج انتخابات وارد مدار نزولی شد. در حقیقت بعد از فروکش کردن هیجانات سیاسی و تنش های منطقه، شاهد کاهش قیمت ها در بازار طلا، ارز و سکه بودیم.

این درحالی است که تجربه قبلی اقتصاد ایران از ریاست جمهوری ترامپ فشار اقتصادی حداکثری بر اقتصاد ایران و شوک‌های بزرگ ارزی اواخر دهه 90 بود.

از حدود یکسال قبل از انتخابات آمریکا، برخی افراد با جوسازی در مورد اینکه اگر ترامپ رئیس جمهور آمریکا شود، اقتصاد ایران فلج خواهد شد، سعی داشتند اثر این اتفاق را بسیار بزرگ جلوه کنند اما تحلیل بسیاری از کارشناسان این بود که اقتصاد ایران در تنش‌های بسیار بزرگ‌تری مثل حملات موشکی ایران به رژیم صهیونیستی در وعده صادق 1 و 2 یا حمله مستقیم رژیم صهیونیستی به داخل خاک ایران برای اولین بار در تاریخ نیز تاب‌آوری داشته و ثبات خود را حفظ کرده است و پیروزی ترامپ به این اندازه بزرگ نیست که بخواهد اثر شدیدی بر اقتصاد ایران داشته باشد.
 

در نهایت اما نتیجه این شد که نرخ دلار بازار غیررسمی که پیش از انتخابات آمریکا تحت تاثیر هیجانات تا 70 هزار تومان نیز بالا رفته بود، پس از اعلام نتایج و ریاست جمهوری ترامپ با کاهش 3 درصدی تا کانال 67 هزار تومان نیز پائین آمد و در حال حاضر حدود یک هفته است که در کانال 68 هزار تومانی تثبیت شده و بعضا برای ساعتی به کانال 67 هزار تومان هم بر می گردد.

 بررسی نوسان یک ساله دلار در بازار آزاد

یکشنبه 28 آبان ماه 1402 نرخ دلار در بازار غیررسمی ارز 50 هزار و 700 تومان بود و در معاملات روز دوشنبه 28 آبان ماه دلار غیررسمی در بازار با قیمت 68 هزار و 100 تومان معامله شد که حاکی از نوسان حدود 34 درصدی است. البته اگر نوسان بازار ارز را نسبت به اسفند سال 1401 مقایسه کنیم، نوسانات بسیار کمتر و حدود 15 درصد بوده است.

از طرفی نرخ تورم سالانه اقتصاد ایران در مهرماه امسال توسط مرکز آمار 33.6 درصد اعلام شده و مقایسه این عدد با نوسان بازار ارز در یکسال اخیر، نشان می‌دهد که نوسان ارز در بازار غیررسمی به اندازه تورم بوده است و این یعنی علی‌رغم تنش‌های سیاسی بی‌سابقه ثبات بازار ارز حفظ شده است.

سید محسن سجادی؛ عضو هیات علمی دانشگاه مفید با بیان اینکه در اسفند سال 1401 نرخ ارز در کانال 59 هزار تومان قرار داشت، اظهار کرد: اکنون بعد از حدود 20 ماه شاهد هستیم که نرخ ارز نوسان بسیاری کمی حدود 15 درصد داشته است. این موضوع نشان می‌دهد در ثبات بازار ارز موفق بوده‌ایم.

بنابراین می‌توان اینطور نتیجه‌گیری کرد که اقتصاد ایران اگرچه ممکن است از تنش‌های آینده اثر بپذیرد اما توان مقاومت در برابر تهدیدها را بیش از گذشته کسب کرده است و بر این اساس می‌توان یک اقتصاد نسبتا آرام را برای ماه‌های آینده پیش‌بینی کرد.